ÇOCUKLARDA UYKU BOZUKLUKLARI
Uyku karmaşık, beyin işlevi ve psikoloji ile ilgili yaşamsal bir durumdur. Dış etkenlere açık, bireyin duygusal ve içgüdüsel yaşamıyla ilgili gelişimsel bir işlevdir. Uyku, NON-REM ve REM denen iki farklı dönemden oluşur. NON-REM dönemi uykunun en derin dönemleridir, uykunun 1. ve 3. saatleri arasında yer alır ve çocuklarda bu dönem erişkinlerden daha uzundur. Bu dönemde uykudan uyandırmak oldukça zordur. Uyurgezerlik ve uyku korkuları bu dönemde olmaktadır.
Uyku bozuklukların önde gelen nedenleri fiziksel ya da duygusal kaynaklı olmaktadır. Uyku sorunları olan çocuklarda ya da ergenlerde fizyolojik nedenlerin olup olmadığı hekimlerce araştırılmalı, fizyolojik nedenler yoksa yaşam biçimleri, beslenme düzeni, sosyal uyumu, okul başarısı, anksiyete ya da depresyon belirtileri, aile içi iletişimi vb. sorgulanmalıdır. Nedeni ne olursa olsun önemli olan kişiyi uykusuzluğa iten faktörleri ortadan kaldırmak olmalıdır.
Uyku bozukluğu çocuklarda derslerinde başarısızlık, sosyal ilişkilerde güçlük, özgüven eksikliği gibi sorunları da beraberinde getirebilir.
UYKU BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI
Çocuklardaki uyku problemleri yaşa göre farklılıklar gösterir. Çocukların genelde uykuya dalma, uykuyu devam ettirme, yeterince uyuma, uykunun kalitesi, açısından problemler yaşanabilir. Uyku bozuklukları genelde kişinin psikososyal stres faktörlerine ve kaygı durumlarına gösterdiği bir reaksiyondur. Özellikle çocuklarda bu kaygı durumu ile ilgili uyku problemlerine sık bir şekilde rastlanır.
Primer Ġnsomnia(Uykusuzluk): Başlıca yakınma en az bir ay süreyle uykuya dalmakta ya da sürdürmede güçlük olması veya dinlendirici olmayan bir uyku uyunmasıdır.(DSM-IV)
Primer Hipersomnia: Başlıca yakınma hemen her gün gündüz uyku hallerinin olması en az bir ay süren aşırı uykulu olma durumudur. (DSM-IV)
Gece Kabusları: Gece kabusları genelde uykunun ikinci yarısında meydana gelir. Çocuk etkisinde kaldığı bir olayı veya kaygılarını rüyasında yaşayabilir. Gece kabuslarında çocuk genelde ağlayarak uyanır ve sakinleştirildikten sonra tekrar uykuya dalabilir. Ertesi gün ise gece olan olayı hatırlar ve kabusu size anlatabilir.
Gece Terörü (Uyku Terörü) : Gece teröründe çocukta genelde gecenin ilk yarısında veya ilk üçte birlik kısmında, yarı uyanık bir halde dolaşma, ağlama, konuşma gözlenir, çocuk kendinde değildir. Sabah olup bitenleri hatırlamaz ve uyandırılmaya çalışıldığında kolaylıkla uyanmaz. Üç beş dakikadan sonra tekrar uykuya dalar. O sırada herhangi bir şekilde kendini bir yere çarparak veya yataktan düşerek yaralanma olabilir.
Uyurgezerlik: Uyurgezer çocuklar genelde gecenin ilk yarısında kalkıp gezerler, sabah olup biteni hatırlamazlar, hatta evinden çıkıp gidebilir veya pencereyi dahi açabilirler. Kendiliğinden uyanabildikleri gibi hiç uyanmadan tekrar uykuya dalabilirler. Yine gece teröründe olduğu gibi o sırada herhangi bir şekilde kendini bir yere çarparak veya yataktan düşerek yaralanma olabilir. Özellikle gece terörü ve uyurgezerlikte kapı ve pencereler kapalı olmalı. Çocuğun kendini yaralamasına izin vermeyecek şekilde yatak ve oda düzenlenmelidir.
NELER YAPILABİLİR?
İlk olarak öğrencinizde görülen uyku bozukluğunun nedenleri araştırılmalı ve ailenin harekete geçmesi için aile ile işbirliği yapılmalıdır. Uyku bozukluğunun nedeni fizyolojik ise (tıbbi yardım gerektiriyorsa) aileyi bu yönde bir sağlık kuruluşuna yönlendirmek gerekir.
Çocuğun aile ortamı hakkında bilgi edinilmeli, hangi şartlarda yaşadığını, uyuduğunu(psikolojik, fiziksel) öğrenip olumsuz yaşama koşulları varsa bu konuda aile ve öğrenci bilgilendirilmeli gerekiyorsa yardım almaları sağlanmalıdır. Çocuğun yaşadığı uyku bozukluğu nedeniyle motivasyon, ilgi, istek gibi konularda gerileme yaşayabilir bu durum hatta onu ders başarısızlığına ve sosyal uyumsuzluklara itebilir. Bunu göz önünde bulundurarak çocuk cezalandırılmamalı, suçlanmamalı ve eleştirilmemelidir. Aksi halde bununla birlikte farklı psikolojik problemler de oluşabilir. Öğretmen, aile ile birlikte hareket ederek çocuğa özverili ve anlayışlı yaklaşmalıdır. Uyku bozukluğunun neden olduğu ve uyku bozukluğuna yol açan olumsuzlukların azalmasına yardımcı olmak için varsa okulunuzun rehber öğretmenine başvurabilirsiniz.